Ja sam arheolog, tačnije zooarheolog. Radim za Centar za arheološka istraživanja (Cambridge Archaeological Unit) Univerziteta u Kembridžu, ali - pre svega, ja sam petnički đak! Polaznik Letnje naučne škole od 1997, pa onda Programa Arheologija, kasnije student saradnik, Petnica predstavlja veliki deo mog ličnog i profesionalnog identiteta. Pripadnost petničkom programu arheologije nije samo pomogla u formiranju mojih ranih istraživačkih i akademskih ideja, već je obeležila moj život u socijalnom smislu više nego pripadnost bilo kojoj drugoj društvenoj grupi.

Kao petnaestogodišnju devojčicu, opčinila me je pozitivna atmosfera stalne portage za znanjem! Jedno od moj najranijih sećanja, na jednom od prvih seminara arheologije, Duda Starović nam je dao teme koje je trebalo da pripremimo u par sati. Kad je došao trenutak da izložimo rezultate, nekima rekao da imaju dva minuta, a drugima da imaju 20 minuta da prezentuju ono što su naučili. Do današnjeg dana, mislim da je to jedna od najvažnijih naučnih vežbi koja se može da da mladim istraživačima. Svakoga dana se na Kembridžu susrećem sa doktorima nauka koji dolaze iz svih krajeva sveta i neverovatno veliki procenat uvaženih naučnika nema sposobnost da u poslednjem trenutku donese odluku o tome šta je važno u njihovom istraživanju.

U toku studija, koje sam započela na Univerzitetu u Beogradu, a završila na Univerzitetu u Kembridžu, ispiti nisu bili nikakav izazov u poređenju sa onim čemu smo bili izlagani kao klinci u Petnici. Insistiranje na specializaciji u studiranju keramike ili arheobotaničkih ostataka i isticanje važnosti specijalističkih analiza na programima u Petnici, naterali su me da počnem sa specijalizacijom u toku studija. Životinjske kosti su se pokazale kao najveći izazov, najviše zbog toga što je životinjsko carstvo ogromno i što znam da nikad neću uspeti da znam sve. Takođe, one su odličan predmet istraživanja ako želimo da saznamo o prirodnom okruženju, ali i o ljudskim zajednicama, zbog bliske veze između ljudi i životinja. Znanje koje sam ponela iz Petnice o tome, pokazalo se jako korisnim kasnije!

Iako su moji razlozi preseljenja u Kembridž privatne prirode, posao sam našla kao terenski arheolog pri Cambridge Archaeological Unit. Opet je znanje iz Petnice, izloženost stranoj literaturi i terenska škola isprva Dude Starovića, a kasnije i njegovih đaka – naslednika, učinili su da sam od prvog dana bila prepoznata i zaposlena kao Senior Field Archaeologist, sa 24 godine! Iskopavanja u komercijalnom arheološkom sektoru u Ujedinjenom Kraljevstvu ne prestaju 365 dana u godini, i posle malo više od godinu dana dobila sam priliku da preuzmem ulogu zooarheologa. Svakoga dana analiziram životinjske ostatke sa neolitskih lokaliteta, branzanodopskih tumula, rimskih farmi, Anglo-Saksonskih kuća, Viktorijanskih kasapskih radnji, kao i slojeva kostiju otpadaka hrane iz nekih od koledžkih kuhinja u Kembridžu. Ovo drastično pomeranje između perioda mi nikada nije palo teško upravo zahvaljujući tim malim vežbama kojima nas je Petnica izlagala, u toku kojih smo morali da razmišljamo, reagujemo i odlučujemo brzo i efikasno, ne zaboravljajući na to šta je glavni cilj svakog datog istraživanja! Projekti na kojima radim pomeraju granice naših znanja o britanskoj arheologiji. Petnica je učinila da se kao deo jednog od najuspešnijih departmana za arheogiju na svetu uopšte, ama nimalo ne osetim kao da ne pripadam! Važno je uvek težiti novim saznanjima, raditi svakog, zaista svakog dana, i zapamtiti da svaka, ma koliko mala stvar, uvek bude korisna kasnije u životu!

Rođen sam u Zaječaru 1980. godine gde sam završio osnovnu školu i gimnaziju. Kroz petničke programe, gde sam učestvovao kao polaznik i saradnik, se susrećem sa arheologijom već u srednjoškolskom uzrastu a 1999. godine upisujem studije arheologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Ubrzo nakon toga (tokom druge godine studija) počinjem da radim za Okružni sud u Beogradu na ekshumacijama batajničkih masovnih grobnica (2001-2002). Ovo iskustvo mi je omogućilo dalju afirmaciju u forenzičkoj branši te 2003. godine započinjem stalni angažman u okviru ICMP –a (International Commission on Missing Persons) za koji radim, mahom na ekshumacijama u Bosni, do 2010. godine.  Paralelno sa forenzičkom karijerom, u okviru odmora, radim i na arheološkim terenima u Srbiji. Po povratku iz Bosne nastavljam sa davno započetim studijama ali i sa forenzičkim angažmanom, ovog puta za Viši sud u Beogradu. Pored studiranja, dnevnog posla i porodice i dalje uspevam da učestvujem na arheološkim projektima te sam tako, sasvim suprotno od uobičajenog, u trenutku diplomiranja već imao pozamašno radno iskustvo.

Na prvim arheološkim istraživanjima sam učestvovao uparavo u okviru petničkog programa (iskopavali smo lokalitet vinčanske kulture u blizini istraživačke stanice) posle čega sam, narednih 20 godina, svake godine sudelovao u različitim projektima. Pored navedenih institucija sarađivao sam i sa: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Beograd, Zavod za zaštitu spomenika kulture – Niš, Narodni muzej Zaječar, Narodni muzej Kikinda, Muzej Vojvodine, Balkanološki institut (Srpska akademija nauka i umetnosti), Medicinski fakultet (Univerzitet u Beogradu), Filozofski fakultet (Univerzitet u Beogradu), UCL (University College London), EUPM (European Union Police Mission).

Blend arheološke i forenzičke karijere je uticao eklektičarski na moja interesovanja pa sam tako spojio društvene i prirodne nauke “pod jedan krov”. Forenzika me je uvela u prirodne nauke, ponajviše biologiju (DNK) ali i u statističke metode (Bajesova statistika) i kvantitativne tehnike. Arheološki, najviše me zanimaju sociološki fenomeni kao što su kulturni transfer i populaciona dinamika. Veoma me zanimaju nova polja istraživanja, koja su upravo kombinacija prirodnih i društvenih nauka, kao što su biomolekularna arheologija i arheogenetika. Sopstveni pristup arheologiji bih najbliže mogao da podvedem pod teorijski koncept poznat kao evolucionistička arheologija.

Pored širenja sfera interesovanja, mislim da je Petnica bitno uticala na moj inicijalni naučni razvoj ali i bila neka vrsta odskočne daske za dalji profesionalni angažman.

U Petnicu sam prvi put kročio pre dvadeset jednu godinu. To nije bio moj prvi kontakt sa arheologijom jer sam već dve godine učestvovao kao volonter na iskopavanjima Đerdapa, ali je svakako bio moj prvi kontakt sa naukom i pristupom arheologiji koji će obeležiti moj život. Nisam se puno tražio u epohama jer su Rimsko carstvo i antičko nasleđe od samog početka bili u fokusu mog interesovanja. Istraživanja u Petnici su svakako ono što mi je dalo polet i početnu energiju sa profesionalnim pristupom i dobro razrađenim sistemom rada. Projekti „Ostava iz Donjeg Crniljeva“ i istraživanje Dvorane sa vigledima u Petničkoj pećini postali su temelj mog daljeg naučnog rada.

Stečeno iskustvo i naučni način razmišljanja omogućili su mi brzo napredovanje na fakultetu i dalji angažman na brojnim terenima kao saradnika Petnice, ali i fakulteta, Narodnog muzeja i Arheološkog instituta.

Osnovne studije arheologije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu završio sam 2004. godine sa diplomskim radom „Snabdevanje vodom u antici na prostoru Gornje Mezije i jugoistočnog dela Donje Panonije“.

Danas sam naučni saradnik Arheološkog instituta u Beogradu, zaposlen na projektu istraživanja antičkog Viminacijuma u čijim istraživanjima učestvujem u kontinuitetu već petnaest godina. Nakon godina volontiranja uspeo sam da svega dva meseca nakon diplomiranja dobijem posao na projektu pod rukovodstvom dr Miomira Koraća. Pod okriljem Instituta uspeo sam prvo da magistriram na temi „Topografija i urbanizacija Viminacijuma“, a zatim i doktoriram sa temom disertacije „Vojna ikonografija od III-V veka na prostoru Ilirika“.

Osnovno polje mog istraživanja predstavljaju rimska vojska, vojna oprema i oružje, fortifikacije i rimski limes, numizmatika, ali i multidisciplinarna istraživanja koja su obuhvatila daljinsku detekciju, geofiziku, antički urbanizam i pogrebne rituale.

Sudbina nas često vodi čudnim putevima te sam imao priliku sasvim neočekivano da učestvujem i u obimnim paleontološkim istraživanjima 2009 i 2012. godine koja su rezultirala otkrićem mamuta Vike i još 6-7 delimično očuvanih skeleta mamuta i formiranjem Mamut parka na Viminacijumu, jedne od najvećih turističkih atrakcija na prostorima Srbije.

Aktivno učestvujem u radovima instituta u okviru eksperimentalne arheologije. Učestvovao sam na više naučnih skupova poput Roman Military Equipment Conference (ROMEC) Brug 2001, Xanten 2007, Zagreb 2010, Limes Congress Newcastle 2009, Ruse 2012., Ingolstadt 2015, AIAC (Associazione Internazionale di Archeologia Classica) Rim 2008. kao i na brojnim tematskim skupovima u Trnavi, Varšavi, Ferari, Beču, Karansebešu, Baile Herculane i Los Anđelesu. Predavanja po pozivu održao sam u Americi (Boston, San Francisko), Engleskoj (Kembridž), Budimpešti, Sofiji, Bukureštu i Valeti (Malta). Do sada sam objavio preko 30 radova u međunarodnim i nacionalnim zbornicima, časopisima, kao i više monografija od međunarodnog značaja na engleskom i srpskom jeziku.

Od 2012. godine radim na pripremi za nominaciju srpske sekcije Rimskog limesa na UNESCO-vu Listu svetske kulturne baštine. Sarađujem na više međunarodnih projekata sufinansiranih od strane Evropske Unije: Tourist promotion of the Archaeological Sites along the Route Aquileia – Viminacium (T-PAS), Danube Limes Brand, Open Arch, Archaest, Spomenici VII Klaudijeve legije u Dalmaciji i Meziji.

Istraživanja i projekti koje sam realizovao u Petnici činili su izuzetan početak jedne naučne karijere. Iza rezultata i zaključaka donetih tada kao mladog srednjoškolca i kasnije studenta, stojim i danas kao profesionalni arheolog i naučnik, doktor nauka i učesnik brojnih projekata od evropskog i nacionalnog značaja.

Još kao mala devojčica uvek sam govorila da ću kad porastem biti arheolog. Kao osnovac pohađala sam školu arheologije i istorije umetnosti u Narodnom muzeju u Beogradu. Tada sam prvi put imala to zadovoljstvo da slušam predavanja profesora Dragoslava Srejovića i drugih stručnjaka koji su bili velika inspiracija za mene. 

Moje srednjoškolske dane obeležila je Petnica. Biti deo Petničke škole za mene je bilo ostvarenje snova. Pripadati jednom posebnom svetu. Sećam se dobro tih početaka i prvih predavanja tadašnjeg rukovodioca seminara arheologije Andreja Starovića. Imala sam prilike da slušam predavanja profesora fakulteta, stručnjaka sa različitih instituta, vrhunskih istraživača i naučnika. Upravo ta saradnja i ta poznanstva su mi omogućila da kasnije budem deo različitih istraživanja u Srbiji i inostranstvu. Tako je i nastala saradnja sa  dr Marijom Đurić, dr Mirjanom Roksandić, dr Nenadom Tasićem. U tom periodu je nastao i rad sa Nemanjom Mrđićem Arheološko - istorijska interpretacija ostave rimskog srebrnog novca iz Donjeg Crniljeva. 

Kao Petničar moj  terenski rad obeležila su iskopavanja vinčanskog naselja u Petnici, Vinči Belo Brdo, i Židovaru, kasnije se ta saradnja nastavila i tokom mojih studenskih dana.

Od projekata u inostransvu izdvojila bih iskopavanja u Turskoj na lokalitetu Catalhoyuk, iskopavanja u Portugalu na lokalitetu Muge i iskopavana Vikinskog naselja na lokalitetu Sudurgata na Islandu.

Nije slučajno da danas imam profesionalno/prijateljske odnose sa stručnjacima u arheologiji i srodnim naučnim disciplinama. Mnogi od njih su Petnički đaci. Petnica mi je pružila osnov i bazu, šta znači baviti se arheologijom i naukom uopšte. 

Prve asocijacije na ovaj rad vezane su za dane koje sam provodila po bibliotekama fakulteta, Arheološkog Instituta i Narodnog muzeja u Beogradu sa literaturom koja je između ostalog bila na jezicima koje sam tada slabo razumela (rumunski, nemački, slovački), ali su zato ilustracije bile veoma informativne. Sakupljajući saznanja o bakarnim sekirama na tlu Balkana te 2000-te srela sam se i sa dva velikana metalurgije jugoistočne Evrope: Borislavom Jovanovićem i Evgenijem Černihom. Imala sa sreću da se Borislavu dopala moja upornost za istraživanje teme za koju su mnogi mislili da je uzaludna, te mi je ljubazno pozajmljivao knjige i svoje vreme iako sam ga uglavnom zasmejavala smelim idejama. Sa Černihom sam se prvi put “srela” preko jedine fakultetske kseroks kopije njegove knjige o drevnoj metalurgiji bakra u Bugarskoj; blede kopije tabli sa metalnim sekirama i iščupane stranice knjiga nisu bila prepreka želji da istrajem u svojoj nameri, a danas se sa osmehom sećam petničkih pošalica na račun mog retkog razdvajanja od ove knjige tokom letnjeg seminara te iste 2000-te godine. Od nje se nisam rastajala ni kada sam temu rane Balkanske metalurgije dalje istraživala za diplomski (2004) i magistarski (2010) rad na Univerzitetu u Beogradu, a potom i za master (2007) i doktorat (2012) na Univerzitetskom koledžu London. Do momenta pisanja doktorata već sam imala original knjige, a sa Evgenijem Černihom - aktivnu saradnju po pitanju novih analiza tih istih metalnih predmeta koje sam prvi put videla na bledom papiru. Evgeniju sam odmah po upoznavanju na konfereniji u Kini ispričala kako se od njegove knjige nisam razdvajala kao student, a on mi je po mom prvom dolasku u Moskvu poklonio dva toma njegovih novih knjiga o metalurgiji evroazijskih stepa, i time me pozvao da se pridružim akademskoj zajednici koja se bavi evolucijom metalurgije u Evroaziji. Te 2013 odlučila sam da krenem njegovim stopama, i trenutno imam više od 20 nezavisnih projekata u Rusiji i Kazahstanu sa ciljem da istražim kako i zašto se metalurgija bronzanog doba razvija u glavni tehnološki pogon integrisanja Zapada i Istoka pre više od 4000 godina.

Balkanska metalurgija, kao prva “naučna” ljubav, ostaje i dalje u centru mojih arheoloških istraživanja, a danas mogu da se pohvalim nizom radova i uspešnih projekata koji su skrenuli pažnju svetske arheološke javnosti na dokaze o najstarijoj preradi metala na svetu u Srbiji. Moje (ko)autorske publikacije u Journal of Archaeological Science, Antiquity, Journal of Archaeological Method and Theory, Cambridge Archaeological Journal ili Historical Metallurgy samo su nastavak te jedne ideje o važnosti vinčanske metalurgije, a koja je prvi put objavljena baš u Petničkim sveskama. Prva publikacija najstarije prerade metala u Journal of Archaeological Science (2010) odjeknula je u nacionalnim i internacionalnim glasilima, a sam rad je skoro dve godine bio na listi 25 najčitanijih članaka u ovom prestižnom arheološkom časopisu. U periodu 2012-2015, ovo istraživanje bilo je krunisano značajnim sredstvima koje je britanska vlada bila uložila u iskopavanje lokaliteta Belovode i Pločnik, na kojima su konstatovane metalurške radionice, i koja će uskoro biti objavljena kao izdanje UCL Press-a. Danas kada se osvrenem na put od Petnice do Kembridža, uvek se setim zime 1996. i prvog seminara arheologije na kome sam dobila esej da pišem o vinčanskoj metalurgiji na Pločniku. Iako je prvi članak o toj temi izašao nekoliko godina posle, nikada neću zaboraviti žar sa kojim sam prionula na pisanje svog prvoj petničkog eseja. Preko 20 godina posle, taj isti žar je tu da me podseti na sopstvene početke i na tadašnje snove da baš ja pokažem svetu da su na tlu Srbije tadašnji stanovnici vinčanskih naselja izmislili jednu od najznačajnijih tehnoloških revolucija u istoriji čovečanstva – metalurgiju.

 

Nakon završene Karlovačke gimnazije, 1998. godine sam upisala Orijentalnu filologiju na Filološkom fakultetu u Beogradu, a zatim sam dobila stipendiju Evropske unije, preko ministartsva ekonomije Republike Grčke i otišla tamo da studiram.

Takozvana "nulta" godina bila je posvećena učenju grčkog jezika na Atinskom univerzitetu, a zatim sam, 1999. započela studije arheologije i istorije umetnosti na Filozofskom fakultetu u Retimnu, na Kritskog univerzitetu. Imala sam nekoliko zaista sjajnih profesora, ali bih izdvojila profesoricu dr Nenu Galanidu, koja mi je predavala praistorijsku arheologiju. Ona je učestvovala i u organizaciji iskopavanje u Pazinu, na Istri 2001. godine. Između nekih 300 studenata sa sve četiri godine studija, ona je između troje, koje je želela da povede sa sobom na iskopavanje, izabrala i mene. Međutim, tada su odnosi između naših dveju država još uvek bili čudni i ja nisam mogla da dobijem vizu. I mislim da se tu u velikoj meri ugasila moja karijera u arheologiji, pre nego što je zaista i počela. Moje studije su se svele na predavanja, učenje i ispite, bez imalo prakse.

Tačku na arheologiju sam stavila na najdivniji mogući način - održala sam predavanje polaznicima na jesenjem seminaru 2005. godine, simboličnih 10 godina nakon što sam prvi put kročila u Stanicu. Tadašnja šefica, Bogdana, pozvala me je da održim predavanje o sintezi istorije umetnosti i arheologije. Osećaj je bio izvanredan, beskrajno sam zahvalna i njoj i tim klincima.

Nakon studija sam se vratila u Srbiju, počela da se bavim prevođenjem sa engleskog i sa grčkog, zatim me je put nekako odveo u sferu medija, pa sam radila kao izvršni urednik jednog magazina, zatim sam 3 godine provela u Tanjugu, a onda sam se vratila u Novi Sad, i počela da radim u RTV Vojvodine. Radim u Odeljenju za PR i promociju, i dalje prevodim, za grčki sam sudski prevodilac.

Nakon završetka srednje škole (1996. g.) upisao sam arheologiju i, ne dočekavši indeks, otišao na arheološka iskopavanja čuvenog lokaliteta Židovar, koja su te godine nakon nekoliko decenija pauze obnovili Filozofski fakultet, Gradski muzej Vršac i Istraživačka stanica Petnica. Iako mi je to bio već ko zna koji teren po redu, iskopavanja Židovara, pored pregršt novih iskustava u arheologiji, nagradila su me i radom sa tada najznačajnijim arheolozima u Srbiji (D. Srejović, M. i D. Garašanin, N. Tasić, P. Petrović, A. Cermanović-Kuzmanović...). Već od sledeće godine postao sam i mlađi saradnik programa arheologije ISP, gde sam radio u organizaciji i realizaciji programa, ali i na svim istraživanjima na kojima je Petnica učestvovala.

            Od jeseni 2002. godine, nakon Dudinog prelaska u Narodni muzej u Beogradu i Arsinog u valjevski Zavod, preuzeo sam rukovođenje programom i vodio ga do kraja 2006. godine, u jednom periodu zajedno sa B. Opačić (tada Živojinović). Tokom te četiri godine rukovođenja arheologijom u Petnici, trudio sam se da ostanem na ideji koncepcije seminara kakvu je uspostavio moj učitelj, Duda Starović, a koja je iziskivala danonoćni rad, malo vremena za spavanje i neprestano druženje. Isto tako, pokušao sam da obnovim praksu petničkih arheoloških iskopavanja, mada su se ovaj put, za razliku od prethodne decenije, istraživale nekropole pod humkama iz bronzanog doba u okolini Petnice. To iskustvo, da tako kažem, odredilo je moja dalja profesionalna interesovanja, pa sam nedugo zatim magistrirao na problemima sahranjivanja u bronzanom dobu SZ Srbije (2008). Nakon toga, započeo sam rad na dva nova istraživačka projekta - sa V. Petrovićem Protoistorijske i ranoistorijske zajednice Svrljiga (Balkanološki institut SANU) i sa A. Bulatovićem Arheološka istraživanja naseobinskih sistema, sahranjivanja i rudnih resursa u bronzanom dobu severozapadne Srbije (Arheološki institut Beograd i Bruklin koledž iz SAD), zaposlio se u Arheološkom institutu u Beogradu (2011), doktorirao sa temom naoružanja i ratničke opreme u bronzanom i gvozdenom dobu šireg centralnobalkanskog prostora (2015) i u međuvremenu uspeo da objavim preko 100 članaka (2/3 koautorskih) i dve koautorske monografije. Paralelno sa tim, vršio sam funkciju sekretara (2009-2015) i potpredsednika (2015-) Srpskog arheološkog društva, kao i predsednika Praistorijske sekcije (2011-).

            Sa ove vremenske distance, od bezmalo četvrt veka od kada sam prvi put došao u Petnicu, ubeđen sam da bi se moj profesionalni život značajno razlikovao, ako ne bi bio i potpuno drugačiji. Neke stvari o arheologiji, koje se nikada i nigde ne mogu naučiti, naučio sam u Petnici. Moj prvi "naučni" rad objavio sam takođe u Petnici. Moj prvi arheološki teren bio je u Petnici. Iako su te, 90-te godine prošloga stoleća bile možda najteže u modernoj istoriji Srbije, u Petnici se, nasuprot obuhvatnom i periodično tradicionalnom balkanskom ludilu, stvorila jedna oaza mira, nauke i drugarstva, pa sam gledao da čim ugrabim pogodan trenutak odem tamo, čak i van seminara (spavalo se u staroj školi sa arheološkim materijalom, ili pod vedrim nebom na poljskim krevetima JNA). Znam da je možda danas teško zamisliti to vreme od pre 25 godina, ali mi nismo imali Internet i knjige i članke u PDF formatu, po gradskim bibliotekama se stručna literatura nije mogla naći, a jedan list papira u fotokopirnici koštao je previše. Pišući ovo, setih se da sam i jedan duži period NATO bombardovanja 1999. godine proveo u Petnici.

            Na kraju, svakako sam ponosan što sam duži deo, oko tećine života, bio deo te Petnice i tu činjenicu uvek ističem.

Od trenutka kada sam stupio na peron autobuske stanice u Valjevu, marta 1995. znao sam da se nešto u mom životu menja, mada iskren da budem put u nepoznato me je uvek vukao i privlačio. Nova poznanstva, novi ljudi, sa istom željom i motivacijom. Arheologija – je upravo bila to.

Dugi i neprekidni niz seminara kroz već poznate i uhodane cikluse ISP, omogućio mi je i prve terene, prva saznanja za praktičnim radom, ono što arheologa čini posebnim. Sa takvim znanjem 1997. godine upisujem arheologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu i započinjem taj put. Naravno da je kroz moje studije Petnica bila sastavni deo svega šta sam prolazio, seminari, ispiti, letnje škole, pa opet ispiti, iskopavanja na terenu, nazad u Petnicu i tako u krug 10 godina sve do 2005. godine. Kroz rad i angažovanje u Petnici, bio sam nagrađen stipendijama Fonda za otvoreno društvo tokom studija, da bi pred diplomiranje dobio i stipendiju Narodne kancelarije predsednika Republike Srbije.

Rad o Velimirovim Dvorima i istraživanja u Ključu, dolaze kao ideja 1998. godine, ljubaznošću gospodina Željka Ježa koji nam je materijal ustupio i istrajnost Andreja Starovića, i njegove ideje da se publikuju rezultati zaštitnih arheoloških iskopavanja u petničkim sveskama. Obrada keramičkog materijala je bila obimna, iscrpna i teška, ali se na kraju isplatila u vidu teksta koji je objedinjen sa radovima mojih prijatelja, a danas kolega.

Poznanstva i druženja su neprocenjiva, i to je ono što uvek i svakome govorim o Petnici, prijateljstva koja i dan danas traju su vrednost današnjice. Tako 2003. godine, upravo preko kolege i prijatelja iz ISP, odlazim na svoje prvo inostrano iskopavanje u Englesku, tačnije na Oksford, gde sam po prvi put video kako se arheologija izvodi i primenjuje na ostrvu istraživanjem Britansko-Rimskog perioda.

Nastavk terenskih radova od 2004 do 2008 nastavljam na Gradini, planini Jelici kod Čačka, i ranovizantijskom utvrđenju na projektu odeljenja za arheologiju i katedre za rani srednji vek. Nakon diplomiranja na katedri metodologije arheoloških istraživanja sa temom: Uticaj poljoprivrede neolita na prirodnu okolinu Mađarske-regija Matre.

Svoja praktična terenska iskustva dobro su mi došla u poslovima zaštite kulturnog arheološkog dobra u kojima aktivno učestvujem od 2011. godine. Uglavnom su to tereni vezani za izgradnju saobraćajnica, puteva prvenstveno na jugu i zapadu Srbije (koridori 10 i 11),  i intezivna saradnja sa Arheološkim institutom u Beogradu.

Poslovi zaštite imaju velikih prednosti, u tome što istražujete na mestima o kojima ste čitali u literaturi i knjigama publikovanim 60-tih, 70-tih. Tako na primer, sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture iz Niša, istraživao sam i iskopavao kasnoantičku nekropolu u Jagodinmali, koja je kod nas, a i u svetu poznata po grobnicama čije su unutrašnjosti oslikane freskama.  Takođe sa pomenutim Niškim zavodom, istražujemo i iskopavamo na Medijani u Nišu i lokalitetu Mala Kopašnica, poznatoj nekropoli spaljenih pokojnika u blizini Grdelice.

Na kraju, za potrebe arheološke  dokumentacije i iz svog ličnog zadovoljstva, bavim se snimanjem aerofotografije uz pomoć bespilotne letelice-drona, sarađujem sa Arheološkim institutom u Beogradu, regionalnim zavodima Niša, Kragujevca i Pančeva, kao i sa katedrom ranog srednjeg veka na odeljenju za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.

Zovem se Selena Vitezović i radim u Arheološkom institutu u Beogradu. U Istraživačku stanicu Petnica došla sam prvi put kao srednjoškolka. Kao učenica klasičnog smera Filološke gimnazije, prvo sam bila polaznica seminara lingvistike. Klasični smer me odveo na studije arheologije, i od trenutka kad sam postala studentkinja, postala sam mlađa saradnica na seminarima arheologije. Danas, sa posebnim zadovoljstvom dolazim kao stručni saradnik da držim predavanja novim polaznicima i da ih zainteresujem i zaintrigiram za naučni rad – ako i nije iz arheologije, svakako se nadam da moja predavanja čine korisno iskustvo.

Petnica u svakom smislu predstavlja neprocenjivo iskustvo za mene lično i za moj naučni rad. Kao klasični filolog, arheologiji me posebno privukao antički period, ali sam se vrlo brzo prebacila na praistoriju, dobrim delom pod uticajem upravo Petnice.  Osim toga, prvi susret sa arheološkim materijalom imala sam upravo u Stanici. Tu sam otkrivala literaturu koja na fakultetu nije bila dostupna, slušla starije kolege i njihova iskustva u radu. Moje prvo terensko iskustvo takođe je vezano za Petnicu, za iskopavanja lokaliteta Naselje ispred Male Pećine. Takođe, moj prvi samostalni rad iz arheologije jeste ovde predstavljeni rad „Alatke od kosti i roga sa lokaliteta Petnica – Naselje ispred Male pećine“. Danas, sa desetinama radova koje sam u međuvremenu objavila, ovaj rad mi je i dalje drag, jer, osim što predstavlja dragoceno iskustvo za pisanje naučnih radova, ovaj rad je prvi na temu koja je opredelila moje dalje profesionalno bavljenje arheologijom, tačnije, ovo je prvi rad u okviru teme za koju sam se kasnije specijalizovala tokom magistarskih studija i tokom izrade doktorata: koštana industrija u praistoriji, i, šire, praistorijska tehnologija.

Danas radim u Arheološkom institutu u Beogradu, ali, pošto sam se specijalizovala za temu kojom se ne bavi puno stručnjaka u Evropi, odlično sarađujem sa brojnim kolegama iz inostranstva, posebno dosta radim u Hrvatskoj i Bugarskoj. A sve to – počelo je u Petnici! Tu sam se prvi put susrela sa praistorijom, prvi put sa arheološkim materijalom koji me zaintrigirao, a kolege koji su sa mnom bili mlađi saradnici, kao i moji polaznici, danas su mi dobri prijatelji i kolege sa kojima uživam da radim.

Petničko iskustvo je nešto neprocenjivo, za sve ostalo....

Ne bih preterao ni malo kada bih rekao da je moj boravak na arheološkom seminaru u Istraživakoj stanici Petnica sada već davne 1989. godine bio odlučujuće iskustvo za moje buduće bavljenje arheologijom. Tada sam čini mi se tokom februara pohađao prvi seminar arheologije koji je vodio Andrej Duda Starović uz pomoć nekoliko svojih saradnika. Iako sam tokom leta 1988. godine preko organizacije Mladih istraživača Srbije već kao 15-ogodišnjak po prvi put učestvovao na istraživanjima jednog neolitskog vinčanskog nalazišta kojima je rukovodio Dimitrije Madas, tih nedelju dana provedenih u Petnici po prvi put 1989. godine otvorili su mi potpuno novi svet koji me je opčinio svojom magijom i koji nastavlja da me uzbuđuje sve do danas. Ako se dobro sećam, prijavio sam se za seminar preko oglasa koji sam video u časopisu “Galaksija”, a koji je tada bio vodeći naučno-popularni časopis na jugoslovenskom području. Petnica se tada tek izgrađivala i seminari su držani u malim prostorijama starih zgrada ali su mi ostali u sećanju kao nešto najuzbudljivije što mi se desilo tokom tih srednjoškolskih dana. Upijao sam svaku reč predavača koji su nam otkrivali fascinatni svet arheologije. Duda Starović je ima presudnu ulogu u ovome. Tada student arheologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu, Duda je bio daleko od konvencionalnog arehologa tradicionalne škole koja je tada kao i danas dominirala u srpskoj arheologiji. Nasuprot toj matrici, Duda je bio znatiželjan i pomno je pratio trendove u savremenoj arheologiji dok je Petnica omogućila da budu nabavljene knjige kojih često nije bilo ni u bibliotekama Filozofskog fakulteta ili Arheološkog instituta u Beogradu a koje su tada izlazile u glavnim svetskim arheološkim centrima uglavnom anglosaksonskog govornog područja. Duda je nesebično prenosio tu svoju znatiželju na sve nas koji smo pohađali taj prvi seminar. A bilo nas je iż svih krajeva tadašnje celovite Jugoslavije. Nakon ovog seminar ostao sam u kontaktu sa Dudom, koji me je pozvao najpre na jedno rekognosciranje tokom proleća iste godine (na kome sam zaradio buve pokrivajući se starim vojničkim ćebićima), a potom na iskopavanja arheološkog nalazišta u Petnici istog leta. Tu su pored Dude bili i drugi studenti arheologije: njegov brat Igor Starović, Vuk Ćosić, Duško Gojkov i drugi, ali i razni beogradski mladi umetnici. Ta magija arheologije koju sam upijao te godine nije prestajala. Tokom iskopavanja saopšteno mi je i da postoji prilika da sa dva studenta arheologije – Igorom i Nives – otputujem u tadašnji još celoviti SSSR na iskopavanja u Ukrajini u organizaciji Saveza socijalističke omladine Jugoslavije. Tokom ovog putovanja video sam i čuveni arheološki lokalitet Kostenki u Rusiji. Tokom srednje škole Petnica je ostala svetla tačka kojoj sam se s radošću neprestano vraćao i koja je gotovo bez dileme odlučila o tome da ću upisati arheologiju 1991. godine. I sa početkom studija odlazio sam ponovo u Petnici mnogo puta kao saradnik na seminarima i veoma dugo je Petnica bila sigurna luka i oslonac u veri da mogu da od arheologije napravim karijeru jednog dana. Nakon završenih studija arheologije i zaposlenja u Muzeju Vojvodine i dalje sam povremeno boravio u Petnicu. 1997. godine uključio sam se u istraživanja lokaliteta Čatalhijik u Turskoj i nakon ovoga pokušao da deo stečenih znanja prenesem kroz predavanje u Petnici. Potom sam 1998. godine otišao na doktorske studije na Univerzitet u Kembridžu a zatim 2002. godine na postdiplomske studije na Kolumbija univerzitetu u Njujorku da bih se ponovo 2005. godine vratio u Kembridž i tamo kao istraživač radio sve do dobijanja stalne pozicije na Univerzitetu u Kardifu 2009. godine. Sa Dudom Starovićem nastavio sam saradnju i nakon njegovog prelaska u Narodni muzej u Beogradu. Duda se 2005. godine uključio u moj projekat u Đerdapu na istraživanju mezolitsko-neolitskog prelaza i iskopavanju lokaliteta Aria Babi, Vlasac i pećine iznad Trajanove table. Iskustvo i poznanstva koja sam stekao u Petnici nastavljaju da pomažu u mom daljem istraživanju na polju arheologije i danas. Petnica ostaje temelj onoga što sam postigao u arheologiji i duboko sam zahvalan za mogućnost da budem deo te prelepe istorije.